کاربرد استعارۀ مفهومی در قصاید ناصرخسرو

ناصر خسرو قبادیانی، شاعر اسماعیلی مذهب قرن پنجم (394-481هـ ق) است که در سراسر دیوانش می‌کوشد تا آرمان‌ها و عقاید خود را در قالب قصیده به سمع و نظر مخاطب برساند. در مقالۀ حاضر تلاش شده است تا بر اساس نظریۀ استعارۀ مفهومی قصاید وی را تحلیل شود. برای پیشبرد کار چهار مقولۀ خرد، تأویل، سخن و بدن انتخاب شد و حوزه‌های مبدأ در آن‌ها مورد بررسی قرار گرفت. چینش حوزه‌های مفهومی مبدأ و مشاهدۀ آن‌ها در کنار یکدیگر راهکار ما در این پژوهش بود که تأثیر  شایانی در فهم مقولات مقصد مذکور داشت. در نمونه‌های بررسی شده، به‌ندرت استعاره‌های ساختاری به چشم می‌خورد و استعاره‌های جهتی نیز فراوان یافت نمی‌شود که شاید به‎سبب گرایش علمی و شناختی کمترِ شاعر به این دو گونه استعاره باشد، امّا استعاره‌های هستی‌شناختی از هر سه نوع شخصیت، ظرف و هستومند فراوان مشاهده می‌شود. این پژوهش با روش تحلیلی وتوصیف زبان‌شناختی، با تحلیل ابیاتی از دیوان ناصر خسرو در چهار مقولۀ یاد شده انجام یافته است.